Doğrudan Dijital Demokrasi Nedir?

Bireylerin karar alma süreçlerinde bilişim teknolojilerinin sağladığı imkanları kullanarak siyasal iradelerini bizzat ortaya koydukları demokrasi türüne doğrudan dijital demokrasi denir.

Bu yazımda sizlere, günümüzdeki geleneksel temsili demokrasilerin yol açtığı birçok problemin doğrudan dijital demokrasinin karar mekanizmalarının işleyişini birey merkezli ve çoğulcu hale getirmesi sayesinde nasıl çözülebilir hale gelebileceğini anlatacağım.

Demokrasi, esasında, bütün diğer yönetim biçimleri gibi mükemmel bir yönetim biçimi değil. Diğer yönetim biçimleriyle karşılaştırıldığında vatandaşların oy kullanarak iradeleri bizzat ortaya koymaları cezbedici bir durum gibi gözükse de söz konusu özgürlükleri korumaya geldiğinde demokratik sistemler; işlevsiz hatta korkutucu bir hale gelebiliyor. Monarşi, oligarşi, teokrasi gibi sistemlerde küçük bir zümrenin diğer bütün insanların özgürlüklerini kısıtlamaya hakkı var iken demokratik bir sistemde, halkın %99’unun %1’in yaşamına müdahale edebilmesi söz konusu.

Bu noktada sorulması gereken soru: özgürlüklerinizi elinizden almaya çalışan küçük bir zümreye karşı mı savaşmak istersiniz yoksa devasa bir kitle ile mi?

Paul Woodruff’un da ifade ettiği gibi, “Çoğunluğun tiranlığı, özgürlüğü tiranlığın diğer her biçimi gibi öldürür. Özgür hissetmek için çoğunluğa katılmak zorundaysanız, bu özgürlük değildir.”

Bu nedenle demokrasiyi yaşamın her alanında görmek isteyip, her durumun demokratik müzakereye ve demokratik karar alımına açık olmasını arzulayan, kısaca onu bir yaşam biçimi haline getirme amacı taşıyan insanlar, eğer özgürlüklerine sahip çıkmak istiyorlarsa bu korkunç arzudan vazgeçmek zorundalar.

Öte yandan, günümüz dünyasında devlet yapısı var olduğu sürece, kötünün iyisi olarak gözüken demokrasiye katlanmaktan başka çaremiz yok fakat yapabileceklerimiz bununla sınırlı değil;

Eğer temsili demokrasilerin sorunlarından kurtulup kendi kararlarımızla yönetime bizzat etki edebileceğimiz doğrudan demokrasiyi dijital araçların yardımıyla, olabildiğince ademi-merkeziyetçi bir yapıda işletebilirsek bireysel hak ve özgürlüklere daha fazla saygılı olmaya meyilli bir yönetime ve siyasal kontrolden arınmış özgür bireylere sahip olabileceğimize inanıyorum ve bu nedenle dijital doğrudan demokrasiyi savunulabilir, geliştirilebilir bir görüş olarak görüyorum.

Oy verme hakkı neden diğer hak ve özgürlükler ile aynı değerlendirilmemelidir?

Oy verme hakkı, insanlara sivil-ekonomik hak ve özgürlüklerden farklı olarak diğer insanların hayatlarına etki eden bir güç verir, demokratik müzakerelerde alınan kararların azınlıktaki insanların bireysel hak ve özgürlüklerini etkileyebilecek olmasının hayali bile kötü bir durumdur.

İşte tam da bu noktada doğrudan demokrasinin neden ademi-merkeziyetçi bir yönetim biçiminde savunulması gerektiği konusuna geliyoruz.

Dijital doğrudan demokrasi; olabildiğince ademi-merkeziyetçi bir yapıda iken insanlara direkt devletin sınırlarını belirleyebilme yetkisini sağlayacak ve bu sayede en birey merkezli ve en çoğulcu sistemi elde etmiş olacağız.

Çünkü merkezi bir yönetim mekanizmasına temsilciler vasıtasıyla isteklerimizi dile getirerek siyasal süreçlere etki etmeye çalışmak, piyangoda büyük ikramiyeyi kazanmak kadar düşük bir olasılık iken; yerel yönetimlerde dijital doğrudan demokrasi mekanizmaları ile bireylerin isteklerinin en ön planda olması ve devletin araçsallığının idrak edilerek istişareye açık şeffaf bir yönetim oluşturma ihtimali çok daha makul gözüküyor.

Dahası, seçmenlerin kullandıkları oyların doğrudan kendi şehirlerinin yönetimini etkileyeceğini bilmeleri hem siyasal süreçlere katılım motivasyonunu arttıracak hem de daha rasyonel -akılcı- kararlar vermelerini sağlayacaktır. Örneğin,

İzmirdeki insanların Rize’de yapılacak olan bir taş ocağı hakkında gerekli bilgiye sahip olduklarını ve bu konuya etki etmekte istekli olacaklarını söylemek hiç de kulağa mantıklı gelmez iken, Rizelilerin bu konuda doğrudan siyasal süreçlere etki edebilmeleri gerektiğini söylemek çok daha savunulabilir ve mantıklı bir görüştür.

Neden geleneksel demokrasiler neredeyse monarşi kadar kötüdür?

Geleneksel demokrasiler, bireysel özgürlükleri ön planda tutmak konusunda çoğu zaman sınıfta kalmıştır. Bunun en büyük sebeplerinden bir tanesi, geleneksel demokrasilerde vatandaşların siyasal süreçlere etki edebilmelerinin çok güç bir halde olması dolayısıyla vatandaş ile devlet arasındaki bağın git gide yok olması ve devletlerin daha kapalı ve müdahaleci hale gelip faaliyet alanlarını büyütmeye çalışmalarıdır.

Bu durum devletleri bireylerin çıkarlarını değil devlet yapısının çıkarlarını savunur hale gelmesine ve bireysel özgürlüklere tehdit oluşturmalarına yol açmaktadır. Devlet, insanlara hizmet için var iken, merkeziyetçi temsili yönetimlerde insanların özgürlüklerine sürekli olarak müdahale eden bir yapıya dönüşmeye başlamıştır.

Halbuki, ifade özgürlüğü gibi bireysel özgürlükler, insanın dünyaya gelmesiyle var olmuştur ve herhangi bir gücün- buna çoğunluğun demokratik kararı da dahil- bu özgürlükleri sınırlama hakkı yoktur. Aklı başında olan her insanın kendi bireysel özgürlüklerinin sınırlarına diğer insanların demokratik olarak karar vermesini istemeyecektir.

Herhangi bir karar demokratik olarak alınmış olsun veya olmasın bireyin özgürlüklerine etki etme hakkına sahip değildir.

Merkezi yapıdaki temsili demokrasilerde karşılaştığımız bir başka sorun ise bireylerin genellikle verdikleri oyların sonuçlarının tahmin edemeyecekleri sonuçlara yol açıyor olmasıdır. Bu durum, demokrasiye olan güvenin gün geçtikçe yitirilmesine yol açmaktadır. Örnek olarak,

A partisi seçimden önce çok makul politikalar önerirken iktidara geldiğinde çok farklı yönlere evrilebilmektedir.

Doğrudan demokrasi bütün bu problemleri yok ederek, insanların devleti istekleri doğrultusunda kullanabildikleri bir araç olarak görmelerini ve anlık olarak siyasi süreçlere müdahale edebilmelerini sağlayacaktır.

Buna ek olarak, geleneksel demokrasilerde azınlıkların istekleri genellikle gerçekleşemez iken ademimerkezi bir yapıda işleyen dijital doğrudan demokraside bu durum daha az yaşanır hale gelir çünkü ademimerkeziyetçi devletlerde; kişinin verdiği oy daha etkili hale gelir, aynı istekleri savunan insanların belirli bir bölgede yaşayabilmeleri ve hayallerindeki yönetime sahip olabilme imkanları vardır. Örneğin;

Tunceli halkı daha sosyal yapıda bir yönetim isterken, İzmir halkı daha özgürlükçü bir yönetim isteyebilir. Çoğunlukçuluk yerine çoğulculuk olarak tanımlayabileceğimiz bu durum bireylerin istedikleri bir devlet yapısında yaşayabilmelerine imkan sağlayacaktır.

Sonuç olarak, bence, mahallenizde yapılacak olan parktan, şehrinize yapılacak olan bir kanala kadar sizi doğrudan etkileyecek süreçlere bilişim teknolojilerinin sağladığı mükemmel altyapı ile doğrudan etki edebiliyor olmak her bireyin isteyeceği ve istemesi gereken bir durumdur.

Özetlediğim nedenlerden dolayı dijital doğrudan demokrasinin önemi son yıllarda daha iyi anlaşılmaya başlanmış olmalı ki, yerelde olan uygulamaları gün geçtikçe daha da tercih edilir hale geldi. Örneğin;

• İspanya’da Decide Madrid,
• Birleşik Krallık’ta TalkLondon,
• Birçok şehirde ve organizasyonlarda kullanılan Decidim,
• Türkiye’de resmi bir uygulama olmasa da belediye meclislerinin kararlarını oylayabileceğiniz Referandom,

buna verebileceğimiz bazı örnekler.

Dahası, dijital doğrudan demokrasi sadece yerel yönetimlerin karar mekanizmasında değil, çeşitli organizasyonların, siyasi partilerin ve sivil toplum örgütlerinin karar süreçlerinde kullanılır hale gelmeye başladı.

Örneğin, ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir yazılım olan LiquidFeedback Almanya, Avusturya, İtalya, İsviçre ve Brezilya’da Korsan Partilerin karar yapımında kullanılan dijital demokrasinin güzel örneklerinden biri, ayrıca Türkiye’de ise belki de buna öncü olacak olan Biz Özgürüz Hareketi Derneğinin karar mekanizmasında kullanılacak olan, henüz yapım aşamasındaki yazılım, dijital doğrudan demokrasinin güzel örneklerinden biri olmaya aday.

Son olarak, eğer siz de devlet yönetiminde daha fazla söz sahibi olmak istiyorsanız doğrudan dijital demokrasiyi savunmalı, geliştirilmesine katkı sağlamalı ve talep etmelisiniz.