Kapitalist sistemde küçük balık büyük balığı yer mi?
Bir önceki yazımda kapitalizm eleştirilerinden biri olan kapitalizm ve bisiklet ilişkisine kendimce cevap vermeye çalışmıştım. Bu yazımda da birçok anti-kapitalistin kullandığı kapitalist sistemde büyük balığın küçük balığı yediği argümanına cevap vermeye çalışacağım.
Kapitalizmi eleştiren birçok kişi kapitalist sistemde her zaman daha güçlü ve büyük olan işletmelerin ayakta kalabileceğini , küçük olan işletmelerin büyük olanlarla rekabet edemeyeceği için piyasadan çekilmek zorunda kalacağını söyler. Bu durum oluşacağı için daima büyük şirketlerin tekel olacağını ve rekabet ortamının ortadan kalkacağını bu yüzden kapitalist sistemin savunduğu değerlerin gerçekleşemeyeceğini ifade ederler. Peki bu doğru mu ? Hayır. Nedenini aşağıda siz okuyucularımızı sıkmadan örnekler ile açıklamaya çalışacağım.
Vereceğim örnekleri hizmet sektörü üzerinde vermeye çalışacağım. Günlük hayatımızın her anında karşılaştığımız bu sektör size küçük işletmeler ile büyük işletmeler arasında olan rekabetin aslında anti-kapitalistlerin eleştirdiği gibi yürümediğini gösterecektir.
İlk örneği süper marketler ile bakkalların arasında olan rekabet üzerinden vermek istiyorum. Bugünlerde süper marketlerin üzerine fazla gidilmesinin neden yanlış olduğuna da bir cevap olacaktır aynı zamanda .
Çoğu süper market yapısı gereği toplumun orta ve düşük gelirli kesimlerini hedefler çünkü sermayeleri bir bakkala göre daha fazla olduğu için ihtiyaç duyulan üründen fazla fazla alıp hedef kitlenin bütçelerine uygun şekilde satabilir. Marketlerin hedef kitlesi bakkallar gibi olmadığı için küçük bir müşteri grubu için daha faklı ürünler getiremezler çünkü müşterilerinin küçük bir kısmının almaya imkanı olan ürünler getirirlerse bu ürünü toptan alacakları için satamadıkları ürünler ellerinde kalır ve zarar ederler. Ayrıca süper marketlerde bakkallarda olduğu gibi esnek çalışma saati yoktur çünkü devamlı tekrarladığım gibi hedef kitlelerinin yoğun olarak alışveriş yaptığı saatlerde açık olmak zorundadırlar.
Bakkallar için durum süper marketlerle aynı mı? Hayır. Bakkallar süper marketler gibi orta ve düşük gelirlilere değil bulundukları bölgede yaşayan insanların durumuna göre hareket etmek zorundadırlar. Hatta bir bölgede farklı ekonomik seviyeye sahip insanlar oturuyorsa o bölgedeki süper marketler aynı gelir grubu için rekabet edecekken bakkallar kendilerine farklı kitleler seçebilir ve süper marketlerden daha fazla kar elde edebilirler.
Yukarıda yazdığım gibi süper marketler geniş bir kitleye hitap ettikleri için sadece belli saatler aralığıyla çalışabilirler ama bakkalların hedef kitleleri daha küçük olduğu ve bulundukları bölgeye bağlı olduğu için çalışma saatleri marketlere göre daha esnektir. Bu durum bakkalların belli saatler arasında süper marketlerden ayrıcalıklı konuma getirir. Ayrıca süpermarketlerin açık olmadığı saatlerde onların müşteri kitlesinin ihtiyaçları olursa bunu bakkallar karşılayacaktır. Bu durum bakkalları marketlere karşı avantajlı duruma geçirecektir.
Bakkalların evlere servis yapabilme şanslarının olması , devamlı satış yaptığı kitleyle güçlü iletişim bağları kurarak onları kendilerine duygusal yönde bağlı hale getirecekleri ve ellerinde veresiye yazmak gibi bir şanslarının olması onları süper marketlerin karşısında üstün kılan özelliklerdir. Eğer süper marketler bakkalların bu özelliklerini uygulamaya kalkarsa zarar edeceklerdir. Bu durumda küçük balık büyük balığı yemiş olacaktır.
Bu sefer vereceğim örnekte çoğumuzun sevdiği hamburgeri kullanmak istiyorum. Hamburger sektöründe dünya çapında olan firmalar ile birlikte küçük hamburgercileri görebiliriz. Anti-kapitalistlere göre büyük olan firmalar daha fazla paraları olduğu için , hamburger üretiminde kullanılan malzemelerden toptan alabileceklerdir. Bundan dolayı da aldıkları malzemeler daha ucuza gelecektir ve sermayeleri büyük olmadığı için toptan malzeme alamayan küçük hamburgerciler kendilerinden büyük olanlara göre daha pahalıya satacaklardır. Tüketici daha fazla para vermemek için onları tercih etmeyecek , daha ucuza satış yapan büyük firmaları tercih edeceklerdir. Bunun sonucunda küçük işletmeler batacaktır.
Anti kapitalistlerin atladığı iki nokta var kalite ve müşteri kitlesine yönelik ürün çeşitliliği. Bu iki nokta işlerin anti-kapitalistlerin sandığı gibi yürümeyeceğinin en büyük örnekleridir.
Büyük hamburgercilerin amaçları sahip oldukları kaliteyi bulundukları tüm bölgelerde sabit tutmaktır .Bu yüzden büyük hamburger şirketleri franchise verseler bile belli standartları korumak için ürün çeşitliliği ve malzeme içeriği gibi konularda merkezi olarak kararlar alırlar .Bu durum büyük hamburgercileri ve onların şubelerini her zaman benzer özelliklere sahip tüketici kitlelerine hitap etmeye iter ama aynı durum küçük hamburgerciler için geçerli değildir.
Küçük hamburgerciler bağımsız bir şekilde , hitap edecekleri kitleyi seçebilirler. Onu büyük hamburgercilere nazaran daha kolay değiştirebilir , hedef kitlesine sunacağı ürünün kalitesini kendileri belirleyebilirler. Hedef kitlelerinin küçük kısımları için ürün sunabilir .Bu durum küçüklerin büyükler karşısında avantajlı hale getirir. Eğer büyük hamburgerciler küçük hamburgerciler gibi davranıp hedef kitlelerinin küçük bir kısmına yönelik ürünler de çıkartmaya başlarlarsa zarar edebilirler ve rekabet ortamında kendilerinden küçük olanlara yenilebilirler. Ayrıca büyük hamburgerciler daha geniş kitlelere hitap ettikleri için bir küçük işletmenin kalitesine sahip olamazlar. Her zaman kalitelerini belli bir standartta tutmak zorunda oldukları için genelde ürünlerinin kalitesi ortalamaya yakındır çünkü ürünlerinin malzemelerinin devamlı yenilenmesi gerekir ve ürün sürekliliğini sağlamak için ürün kalitelerini ortalamada tutarlar.
Bu tarz örnekleri her sektör üzerinden verebiliriz çünkü her sektörde büyükler var olduğu gibi küçükler de vardır ve hepsi kendi alanında rekabet eder çünkü hepsinin birbirinden farklı hedef kitleleri ve özellikleri vardır. Kapitalist sistemde, büyük balık küçük balığı yer klişesine aynı tarzda cevap verecek olursak eğer büyük balık küçük balığı yemeye çalışırsa karşısına çıkabilecek olan birçok sebepten dolayı küçük balık tarafından yenilebilir.
Yazar: Tuna Tanman
